|
Kýsýrlýk
ve nedenleri
Ýnfertilite (kýsýrlýk),
korunmaksýzýn düzenli iliþkiye karþýn bir yýl içinde gebelik
oluþmamasý olarak tanýmlanýr.
- Ülkemizde bu sorunun sýklýðý hakkýnda yapýlmýþ doyurucu bir
çalýþma yok. Ancak, Avrupa ve ABDden bildirilen raporlarda
toplumda çiftlerin %10-%15inin böyle bir problemle ilgilenmek
zorunda kaldýklarýný biliyoruz.
Toplumda bu sorunun sýklýðýnýn artýk benzeri oranda olmasýna
karþýn gerek II. Dünya Savaþý sonrasý üreme çaðýndaki
popülasyonun çoðalmasý, gerekse sunulan týbbi taný olanaklarýnýn
yetkinleþmesi nedeniyle infertilite kliniklerine baþvuran
çiftlerin sayýsý gün geçtikçe artýyor. Herhangi bir çiftin
herhangi bir ay gebe kalma oranýnýn %15-20 dolaylarýnda olduðu
biliniyor. Genel olarak toplumda çiftlerin % 85nin bir yýl
içinde, % 93ünün ise, ikinci yýlýn sonunda gebe kaldýklarý
görülüyor. Ýngilterede 1550 ile 1850 yýllarý arasýndaki
arþivlerinin incelendiði bir çalýþmada, kadýnlarýn ancak %
8inin yaþamý boyunca gebe kalmadýðý tesbit edilmiþ.
Kýsýrlýk son yýllarda gerek toplumun gerekse de medyanýn
gündemini giderek daha fazla iþgal eden bir saðlýk sorunu. Bu
konu hakkýnda doðru ve yanlýþ pek çok beyanat verilip, çocuk
sahibi olamayan çiftlerin yönlendirilmesi güçleþtiriliyor.
Kýsýrlýðýn tedavisinde özellikle son on yýl içerisinde büyük
aþamalar kaydedildi ve önceleri tedavi edilemez gözüyle bakýlan
çiftlere çocuk sahibi olma imkaný saðlandý.
KADINDA KISIRLIK NEDENLERÝ
1.YUMURTLAMA BOZUKLUKLARI
Yumurtlama bozukluklarý kadýnda en sýk görülen kýsýrlýk
nedeni olup, yumurtlama bozukluðu dendiðinde, yumurtlamanýn hiç
olmamasý veya düzensiz ve seyrek olmasý anlaþýlýr. Adetlerin
seyrek veya hiç görülmemesi çoðu zaman bir yumurtlama
bozukluðunu gösterir, ancak adetlerin tamamen düzenli olduðu
durumlarda da yumurtlama bozukluklarýna rastlanabilir.
Yumurtlama bozukluklarý baþlýca üç grupta toplanabilir.
Yumurtalýklardaki yumurta üretimini uyaran hormonlarýn doðuþtan
eksikliðine baðlý olarak beyin sapýndan salgýlanamamasý,
Beyin sapýndan süt hormonu prolaktinin normalden fazla
salgýlanmasý,
Polikistik over sendromu.
2.TÜPLERÝN HASARLI VEYA TIKALI OLMASI
Tüplerin kýsmen veya tamamen týkalý olmasý sperm ile
yumurtanýn buluþmasýný engelleyerek döllenme ve gebeliði
olanaksýz kýlar. Tüplerdeki bu hasar, geçirilmiþ enfeksiyon,
endometriozis veya geçirilmiþ bir ameliyat sonrasý kalan karýn
içi yapýþýklýklarý gibi birçok nedene baðlý olabilir. Geliþmiþ
ülkelerde cinsel yollardan bulaþan enfeksiyonlar tüplerdeki
hasarýn en önemli nedeni. Ülkemizde çocukluk çaðýnda alýnan
verem mikrobu da tüplerde geri dönülmez hasar oluþturabilir.
3.ENDOMETRÝOZÝS
Endometriozis rahim içini döþeyen dokunun (Endometrium)
rahim dýþýnda geliþmesi olarak ifade edilir. Endometriozis týpký
rahim içini döþeyen doku gibi hormonlara duyarlý olup adet
sýrasýnda kanar. Karnýn içinde oluþan bu mikro kanamalar zamanla
iltihap bezleri yangýsal durum oluþturup ve yapýþýklýklara sebep
olur.
Endometriozis yumurtalýklarda yerleþtiði zaman kist oluþumuna
neden olur. Bu kistlere endometrioma adý verilir. Endometriozisi
olan kadýnlarýn yaklaþýk %50sinin çocuk sahibi olabilmeleri
için tedavi olmalarý gerekir. Yine kýsýrlýk nedeni ile baþvuran
kadýnlarýn yaklaþýk %25 inde endometriozis saptanýr.
4. RAHÝM AÐZINA AÝT PROBLEMLER
Rahim aðzýndaki yapýsal, enfeksiyona ait veya bu bölgedeki
salgýyla (Mukus) ait bozukluklar kýsýrlýk sebebi olabilir. Rahim
aðzýnda salgýlanan mukus spermlerin genital yoldan taþýnmasýný
kolaylaþtýrýr. Östrojen ve progesteron hormonlarý etkisi altýnda
mukusun siklus sýrasýnda miktarý ve niteliði deðiþir. Polip gibi
iyi huylu tümörler veya bu bölgeye uygulanmýþ olan cerrahi
giriþimler kýsýrlýk sebebi olabilir.
5. ALERJÝK NEDENLER
Alerjik nedenler kýsýrlýk nedeni olabilmekle birlikte
teþhisleri ve tedavileri zordur. Alerjik durumlarýn tedavi
etkinliði belli olmadýðý ve tedavi edilen veya edilemeyenlerdeki
gebelik oranlarý çok farklý olduðundan rutin olarak
ölçülmelerinin gerekliliði tartýþýlýyor.
ERKEKLERDE KISIRLIK NEDENLERÝ
Çocuklarý olmayan çiftlerin yaklaþýk %30-50sinde problem
erkekten kaynaklanýr. Erkekteki kýsýrlýk nedenleri baþlýca iki
ana grupta toplanýr.
1. Spermin sayý ve kalitesini etkileyen üretim bozukluklarý.
2. Spermi dýþarýya taþýyan kanallardaki týkanýklýklar.
Erkekteki bu problemlerin nedeni, %30-40 olguda açýklanamaz.
Sperm kalite ve sayýsýndaki bozukluklarýn nedeni bulunamadýðýnda
birtakým deneysel ilaç tedavileri uygulanýr. Ancak, bu
tedavilerin herhangi bir etkinliði olmadýðý gösterilmiþtir.
Mikroenjeksiyon tekniðinin 1992 yýlýndan itibaren uygulanmaya
baþlanmasý erkek kýsýrlýðýnýn tedavisinde bir dönüm noktasý
olup, bu teknik ile þiddetli erkek kýsýrlýðý durumlarýnda bile
yüksek gebelik oranlarý elde edilmektedir.
1.SPERM ÜRETÝM BOZUKLUKLARI
Erkek kýsýrlýk olgularýnda spermin üretim ve olgunlaþma
bozukluklarý en çok rastlanýlan sorundur. Üretim bozukluðu sperm
sayýsý ile ilgili olabileceði gibi kadýn yumurtasýnýn
döllenmesini engelleyen sperm hareketlerinin zayýflýðý veya
sperm þekillerinin (Morfoloji) anormalliði ile de ilgili
olabilir.
Erkeðin sperminin normal kabul edilebilmesi için sayýsýnýn en az
20 milyon/ml, hareketli sperm oranýnýn %30 ve yapýsal olarak
normal sperm oranýnýn %4ün üzerinde olmasý gereklir. Sperm
deðerlerinin yukarýda belirtilenin altýnda olmasý halinde doðal
yollardan gebelik elde edilmesinde belirgin zorluklar yaþanmaya
baþlanmaktadýr. Birçok faktör spermiogenezi (sperm hücrelerinin
üretimi ve olgunlaþmasý) olumsuz yönde etkileyebilir.
Ýltihabi hastalýklar
Bazý bakteri ve virüsler erkekte yumurtalýk iltihabýna sebep
olur. Yumurtalýklarýndan iltihabi bir hastalýk geçiren
erkeklerin yaklaþýk %25inde kýsýrlýk problemi oluþturur.
Hormon bozukluklarý
Erkeklik hormonu olan testesteron hormonunun üretimini kontrol
eden hormonlarda bozukluk olmasý durumu.
Çevresel problemler
Kanser tedavisi için kullanýlan ýþýn ve ilaçlar sperm üretimini
bozabilir.
2.YAPISAL BOZUKLUKLAR
Spermin üretim yeri olan testislerden dýþarý çýkmasýný
engelleyen tam veya kýsmi týkanýklýklar kýsýrlýk nedeni
olabilir. Bu týkanýklýklar doðuþtan olabileceði gibi sonradan
geçirilmiþ bir enfeksiyona baðlý da olabilir. Testlerden
geçirilmiþ bir cerrahi müdahale de týkanýklýða sebep olabilir.
NEDENÝ AÇIKLANAMAYAN KISIRLIK
Günümüzde týbbýn olanaklarý ile ortaya konulamayan kýsýrlýk
durumlarýnda nedeni açýklanamamýþ kýsýrlýk (idiopatik
infertilite) söz konusu olur. Testler ile ortaya çýkarýlamayan
sperm enfeksiyon bozukluklarý, yumurtanýn çatlamasý ve tüpler
içindeki hareketinde bazý bozukluklarýn varlýðý öne sürülen
varsayýmlar arasýndadýr.
Nedeni açýklanamamýþ kýsýrlýk olgularýnda rol oynayan psikolojik
etkenlerin varlýðý tam olarak belli deðil. Stresin kadýn üreme
sistemi ve hormon dengesi üzerinde olumsuz etkiler yapabileceði
biliniyor. Ancak burada sebep-sonuç iliþkisi belli deðil. Yani
kýsýrlýk nedeniyle mi stres olmakta, yoksa stres nedeniyle mi
kýsýrlýk olmakta. Stresin ortadan kalkma durumunda doðal
yollardan gebeliklerin oluþtuðu bildiriliyor. Özellikle kýsýrlýk
tedavilerine cevap alýnamayan çiftlerde bazen tedavinin
kesildiði ve çifte dinlenme þansý verildiði aylarda
kendiliðinden gebelik olabilmekte.
Nedeni açýklanamamýþ kýsýrlýk terimi günümüzdeki taný
yöntemlerinin sýnýrýný gösteriyor. Taný yöntemlerindeki
ilerlemelerle birlikte bu gruba sokulan çift sayýsý da azalacak.
Kýsýrlýk Tedavisi Mümkün Olan Bir Hastalýktýr... |