Guatr, boynun ön kýsmýnda iki taraflý olarak yer alan tiroid bezinin normalden fazla büyümesi olarak tanýmlanýr. Tiroit glandýnýn büyümesine guatr denir. Eriþkinlerde tiroidin aðýrlýðý normalde 20-25 gm’dýr. Çok büyük guatrlar el veya gözle muayene sýrasýnda kolaylýkla tespit edilebilir. Ultrasonografide tiroidin derinlik çapýnýn 25mm üzerine çýkmasý guatr olarak deðerlendirilir. Ayrýca, ultrasonografik olarak tiroid glandýnýn volümü bulunduktan sonra bunun 0.52 ile çarpýmý sonucu gram cinsinden aðýrlýðý kolaylýkla hesaplanabilir. Özellikle bazý kadýnlarda boyun yapýsý nedeni ile tiroit normal olarak ele gelebilir. Dolayýsýyla her ele gelen tiroit guatr olarak deðerlendirilmemeli ancak ultrasonografik ölçümle kesin taný konmalýdýr.

Guatr nedenleri nelerdir?

Ýyot eksikliði (toprakta ve besinlerde) ve guatr yapýcý bazý yiyeceklerin (kara lahana gibi) fazla tüketilmesi ayrýca tiroid bezinin iltihaplarý, nodülleri, tümör ve kanserleri de guatr yapar.

Guatr belirtileri nelerdir?

1-) Hormonlar fazla salgýlanýyorsa (Hipertiroidi; zehirli guatr):

Çarpýntý, sinirlilik, ellerde titreme, fazla terleme, ince ve nemli cilt, sýcaða tahammülsüzlük, çok yemek yeme, zayýflama, uykusuzluk.

2-) Hormonlar az salgýlanýyorsa (Hipotiroidi):

Kabýzlýk, iþtahsýzlýk, þiþmanlýk, kuru cilt ve saç, unutkanlýk, depresyon, nabýz yavaþlýðý, tansiyon düþüklüðü, kas kramplarý, soðuða tahammülsüzlük, artmýþ uyku... (Tiroid hormonlarýnýn düþüklüðü bebekte olursa; zeka geriliði, boy kýsalýðý vb. ile giden bir tablo geliþir.)

Hastalar arasýnda en sýk sorulan sorulardan biridir. Guatrlar büyüklük ve fonksiyonlarýna göre birtakým þikayet ve belirtilere yol açar.

• Genelde basit diffüz guatr herhangi bir þikayete neden olmaz.
• Guatr Hipotiroidi veya Hipertiroidi ile birlikte bulunursa bu hastalýklarýn belirtileri ortaya çýkar.
• Büyük ve nodüllü guatrlar, soluk veya yemek borusu üzerine olan baský nedeniyle nefes darlýðýna veya yutma güçlüðüne neden olabilir. Ancak bu durum nörotik hastalarda görülen ve globus histerikus denilen boðazdaki sýkýþma hissi ile karýþtýrýlmamalýdýr.
• Büyük guatrlar, ayrýca boyun toplardamarlarý üzerine baský yaparak bu damarlarýn geniþlemesine neden olabilir.
• Tiroit glandý günlerce veya haftalarca yavaþça büyüyüp küçülmesi ve bazen aðrýlý olmasý sessiz veya subakut tiroiditte görülür.
• Tiroidin ani olarak büyümesi, aðrýlý ve hassas olmasý tiroit nodülü içine kanamada veya ani olarak büyüyen tiroit kanserlerinde görülür.
• Otoimmün guatrlarda simetrik veya asimetrik büyüme görülmesi tiroit lenfomasýný düþündürür.

GUATR TEÞHÝSÝ NASIL KONUR?

Guatr teþhisi; muayene, kan testi (T3, T4, TSH hormonlarý tetkiki), tiroid ultrasonu veya sintigrafisi ile konur.

Guatrýn tedavi yöntemleri nelerdir?

Tedavi yöntemleri; ilaç tedavisi, radyoaktif iyot tedavisi ve cerrahi tedavidir. Tedavi yöntemlerinden hangisi veya hangilerinin seçileceði hastadan hastaya deðiþir. En uygun tedavi þeklinin cerrah, endokrinolog, radyolog ve patologdan oluþan bir ekip tarafýndan planlanmasý ve takip edilmesi gerekir.

Erken teþhis önemlidir!

Guatrda erken teþhis çok önemlidir. Geç kalýnmasý durumunda hastalýk ilerler, tedavi zorlaþýr ve sistemlerde yaptýðý hasarlar da artar.

Guatrlar fonksiyonlarýna göre kaça ayrýlýr ve hangi durumlarda görülür?

Gerek Diffüz, gerekse nodüler guatrlý hastalar fonksiyonel olarak 3 durumda bulunur.

• Ötiroidi : Tiroit hormonlarý normal düzeylerdedir
• Hipotiroidi : Tiroit hormonlarý azalmýþtýr
• Hipertiroidi: Tiroit hormonlarý yüksektir

Basit guatr nedir?

Tiroit fonksiyonlarý bozulmadan (ötiroit) tiroidin simetrik ve asimetrik olarak yaygýn büyümesi durumuna basit guatr denir. Bu tür guatrlarda nodül mevcut deðildir.  

GUATRIN SEBEPLERÝ NELERDÝR?

Hastalarýn en sýk soruduðu sorular arasýndadýr. Guatr oluþmasýnýn çok nedenleri mevcuttur. Bu nedenlere göre guatrlar iki gruba ayrýlabilir.

Endemik guatr nedir? Sebepleri nelerdir?

Bir yerleþim bölgesinde %10’dan daha fazla guatr vakasý varsa bu yerleþim bölgesine endemik guatr bölgesi denir. Dünyada ve memleketimizde çok sayýda endemik guatr bölgesi mevcuttur (mesela Alpler ve Karadeniz bölgesi). Bu bölgelerde guatr oluþumuna neden olan deðiþik etkenler mevcuttur. Bunlar:

Ýyot eksikliði
Guatrojen maddeler
Kimyasal maddeler
Bazý ilaçlar
Bazý mikroplar

Endemik guatra neden olan iyot eksikliði ve diðer maddeler nasýl etki eder?

Daha önce de belirtildiði gibi günlük iyot ihtiyacý ortalama 150mgm civarýndadýr. Yenilen ve içilen gýdalarda iyodun 50mgm altýna düþmesi hormon üretimini azaltacak ve bu da hipofizde salgýlanan TSH miktarýný artýracaktýr. TSH miktarýnýn artmasý ise tiroit hücrelerinin uyarýlmasýna ve dolayýsýyla çoðalmasýna yani guatra neden olacaktýr.

Bazý bölgelerde iyot eksikliði olmamasýna raðmen endemik guatra rastlanmaktadýr. Bu bölgelerde Guatrojen denilen bazý maddelerin alýnmasý ile guatr oluþur. Mesela Karadeniz bölgesinde çok tüketilen karalahana bunlardan biridir. Karalahana içinde thioglucoside denilen bir madde mevcuttur. Bu madde vücutta thiocyanate ve isothiocyanete’a ayrýlarak tiroit hormon yapýmýný engeller. Bazý patates ve fasulye türleri cynaoglucoside içermekte ve daha sonra vücutta thiocynata dönerek iyodun tiroiddeki tutulumunu önleyerek hormon oluþumunu azaltmaktadýr. Ýyot eksikliðinde olduðu gibi burada da TSH hormonu tiroidi uyararak guatra neden olur. Dünyada þimdiye kadar birçok maddenin ve bakterinin endemik guatra neden olduðu gösterilmiþtir.

Sporadik guatr sebepleri nelerdir?

Bir yerleþim bölgesinde %10’dan daha düþük guatra rastlanýrsa bu bölgede oluþan guatrlara Sporadik guatr denir. Sporadik guatr nedenleri þunlardýr:

Büyüme faktörleri